काय आहे “कृषी समृद्धी योजना”?
- महाराष्ट्र सरकारने 2025-26 पासून पाच वर्षांसाठी ही योजना सुरू करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
- एकूण निधी २५,००० कोटी रुपये राखून ठेवले आहेत, म्हणजे दरवर्षी सुमारे ५,००० कोटी रुपये कृषि क्षेत्रात गुंतवले जातील.
उद्दिष्टे / ध्येये (Objectives)
योजनेचे मुख्य उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:
- शाश्वत शेती (Sustainable Farming) — हवामान अनुकूल पिकपद्धती, मृदा सुधारणा, इ.
- भांडवली गुंतवणूक वाढवणे — पायाभूत सुविधा, यंत्रसामग्री, आधुनिक तंत्रज्ञान, जल व्यवस्थापन, सूक्ष्म सिंचन इत्यादींमध्ये गुंतवणूक करणे.
- उत्पादन खर्च कमी करणे — शेतकऱ्यांसाठी योग्य तंत्र, संसाधने, इनपुट्स यांचा किफायतशीर वापर.
- उत्पादकता वाढवणे — अधिक उत्पादन घेता यावे यासाठी पिक निवड, तंत्रज्ञानाचा वापर, दर्जेदार बियाणे व बीज‐प्रक्रिया, हवामान अनुकूल उपाय.
- पिक विविधीकरण (Crop Diversification) — एकाच पिकावर अवलंबून न राहता विविध पिक पद्धती अंगिकारणे.
- मूल्य साखळी (Value Chain) मजबूत करणे — उत्पादनापासून बाजारापर्यंत सुविधा, साठवणूक, प्रक्रिया व वाहतूक सुधारणा.
- लीघ‐निरंतरता आणि शेतीचा हवामान अनुकूल स्वरूप — हवामान अनुकूल बियाणे, जैविक / नैसर्गिक शेतीची प्रेरणा.
लाभार्थी कोण असतील? (Who will benefit / Eligibility)
- छोटे व मध्यम शेतकरी, दुर्लेख भूधारक (marginal / small farmers) यांना विशेष प्राधान्य.
- अनुसूचित जाती / जमाती (SC/ST), महिला शेतकरी, दिव्यांग शेतकरी हे लाभार्थी वर्ग.
- एफपीओ (Farmer Producer Organizations) किंवा सामूहिक स्वरूपातील शेतकरी संघटनांना देखील हे योजनांतील कार्यक्रमांत प्राधान्य देता येईल.
कसे राबवले जाईल? (Implementation / Key Features)
- निधी वितरण थेट लाभ हस्तांतरण (DBT – Direct Benefit Transfer) पध्दतीने होईल.
- Agristac नोंदणी अनिवार्य करणं अपेक्षित आहे — शेतकऱ्यांना माहिती तंत्रज्ञान, शेती डेटा वगैरे यासाठी.
- जिल्ह्यांनिहाय आवश्यकता, उत्पादनक्षमता, पांढळ्या (marginal) भूभागाच्या आधारे निधी वाटप करणार आहेत.
- प्रशिक्षण, तांत्रिक सहाय्य, प्रयोगशाळा, हवामान‐सल्लागार सेवा, पायाभूत सुविधा (साठवणूक, प्रक्रिया, वाहतूक) यांचा समावेश असेल.
शेतकऱ्यांना काय फायदे होतील?
शेती अधिक टिकाऊ होईल, हवामान अनुकूल पद्धतींचा वापर करून पर्यावरणीय प्रभाव कमी होईल.
उत्पादन खर्च कमी होण्याची शक्यता (उदा. पाण्याचा वापर, कीटकनाशक खते, बियाणे इ.)
उत्पादन वाढ होऊ शकेल, उत्पादनक्षमतेत सुधारणा होईल. बाजारपेठेतुन चांगला भाव मिळण्याची संधी वाढेल कारण मूल्य साखळी मजबूत करणार आहेत.